Modern Halkla İlişkilerin Doğuşu 4 – Grunig & Hunt

Günümüzde halen öğrenmekte ve kullanmakta olduğumuz Halkla İlişkileri bulunduğu son noktaya getiren iki insan elbette ki Grunig ve Hunt’dır. Halkla İlişkiler teorisyenleri olarak efsaneleşmiş Grunig&Hunt ikilisi Amerika’da halkla ilişkilerin sektörünün gelişimini inceleyerek “Halkla İlişkilerin 4 Modeli” akademik camiaya sunmuş ve bu modeller aracılığı ile şirketlerin veya kurumların, paydaşları ile kurduğu iletişimi anlamlandırmaya çalışmışlardır.

Kullanılan modelin işlevi ve amacı ile dönemlere ayrılmış bu 4 farklı dönemin temsilcilerini daha önceki yazılarımızda incelemiştik. Grunig’e göre ilk iki model (Basın Ajansı/Tanıtım Modeli ve Kamuoyu Bilgilendirme Modeli) daha çok zanaatkarlık/teknik halkla ilişkiler, günümüzde kullanılan son 2 model (İki Yönlü Asimetrik ve İki Yönlü Simetrik Model) ise profesyonelleşmiş halkla ilişkileri temsil etmektedir. Bahsedilen modellerden birbirlerinden üstün ya da zayıf olarak tanımlamamız doğru olmayacaktır, Grunig amaca, hedef kitleye  ve zamana bağlı olarak herhangi bir model uygulanabileceğinden bahseder. Grunig&Hunt’ı akademik perspektifleri üzerinden halkla ilişkiler alanına yaptıkları katkıları modelleri incelemeden anlamamız mümkün olmayacaktır.

1. BASIN AJANSI/TANITIM MODELİ

Abartma sanatının bolca kullanıldığı bu ilk dönemin temsilcisi ünlü ucube sirkleri ile nam salmış P.T Barnum’dur. Bu modelde öncelikli amaç basının ilgisini çekmek üzerinden tanıtım yapmaktır. Günümüzde magazin basınının yaptığı haberler bu modele örnek olarak gösterebilecek abartılmış duygular, gösteriler ve ögeler barındırmaktadır.

“Tanıtımın iyisi kötüsü olmaz” anlayışı bu modelde hakimdir ve sıralanan modeller arasında en basit yaklaşıma sahiptir. Göndericiden alıcıya tek yönlü bir iletişim söz konusu olmakla beraber bu modelin kullandığı tekniği propaganda olarak nitelemek doğru olabilir. Çünkü uygulanan iletişim tek taraflı ve kitleden alınan geri-dönüş “feedback” önemli değildir.

P.T Barnum ile ilgili daha fazla içerik için tıklayın.

2. KAMUYU BİLGİLENDİRME MODELİ

Ivy Lee’nin öncüsü olduğu bu model de ise temel mantık bir kişi ya da kuruluşun kendisi ve faaliyetleri hakkında hedef kitlesine bilgi vermesidir. Bu model 1929 ekonomik krizine kadar oldukça yoğun bir şekilde kullanılmıştır. İknadan ziyade bilginin olabildiğince yayılmasını hedefler çünkü ürün/hizmet rekabetten yoksun bir ortamda rahat bir şekilde satılabilmektedir.

Bu teoride basından bilgi saklamak gibi bir kaygının olmadığı öngörülmektedir. Bu modelin Barnum’un tekniğinden farkı “doğru ve eksiksiz bilgi” sunma gayesidir. Bu modelde iletişim yönü daima kaynaktan alıcıya ve tek yönlüdür. Modelin getirileri olarak;

• Özel şirketler kamu yararını dikkate almaya başladılar.
• Medya ve çevre ile iletişim süreklilik kazanmışlardır.

Ivy Lee ile ilgili daha fazla içerik için tıklayın.

3. İKİ YÖNLÜ ASİMETRİK MODEL

İki yönlü bu üçüncü modelin öncüsü ise Edward Bernays’dır. Özellikle 1920’lerden 1960’lara kadar etkili olan bu model, günümüzde de yoğun olarak kullanılmaktadır. Temelinde karşılık bir iletişim söz konusudur ancak bu modele iletişimin akışı kurumun veya kişinin lehine olabilecek şekilde dengesizdir.

Geri bildirimler, araştırma sonuçları, sosyolojik teoriler ve psikolojik yaklaşımlar kampanyaların iletmek istediği mesajları daha anlaşılabilir ve sindirilebilir hale getirmek için kullanılır. Temelindeki felsefe ve tekniği incelediğimizde;

“Tarafsız tutumları olumluya dönüştürmek, olumsuz tutumları ortadan kaldırmak.”

1. Seçkinlik Özelliği; Kurum her şeyin en iyisini bildiğini varsayması hedef kitleyle olan iletişiminde dengesizlik yaratma imkanı bulunmaktadır.
2. Tutuculuk Özelliği; Kurum içinde değişikliğe direnen kadrolar dolayısıyla feedback ile gelen bilgiler kurumda değişim yaratma konusunda her zaman başarılı olamamaktadırlar.
3. Merkezi Otoriter Özelliği; Organizasyonların hiyerarşisi üst düzey yöneticileri kesin söz sahibi yapmaktadır. Alttan gelen yapıcı eleştiriler ve değişim istekleri çoğu zaman sonuçsuz kalmaktadır.

İki yönlü asimetrik model, feedback kavramını ilk kez dikkate alan model özelliği taşımakla beraber kuruluşun kendisinin yerine hedef kitlenin davranış biçimini değiştirmeye yönelik teknikler kullanmaktadır.

Edward Bernays ile ilgili daha fazla içerik için tıklayın.

4. İKİ YÖNLÜ SİMETRİK MODEL

İki yönlü simetrik model de bir önceki modelde olduğu gibi Edward Bernays tarafından temsil edilmektedir. “Anlayış” bu modeli tanımlayan ana kavramdır. Hem hedef hem kurum hem de kitlelerin uyumlu bir yaklaşım için uygulaması gereken teknikleri tarif etmektedir. Bu modelde hedef kitleyi anlayabilmek için araştırmalar yapılır. İki yönlü asimetrik model ile başlayan bilimsel yaklaşım bu model ile ilerleme katetmiştir. Sosyal Sorumluluk Projeleri iki yönlü simetrik modelin en yoğun kullanıldığı alanlardır. 1960’larda toplumsal alanda yaşanan hareketlilikler bu modelin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Kurumlar kendilerini kamuya uyumla hale getirebilmek adına bu modeli kullanmışlardır.

İki yönlü simetrik modelin önerdiği iletişim dengelidir, ancak anlayış ve uyum kavramları her ne kadar mükemmel bir ilişkiyi temsil etse de Grunig, bu modelin nadir olarak kullanıldığını vurgulamıştır.